Dialogus de oratoribus

Laat Saleius Bassus en alle anderen die het beoefenen van de poëzie en de roem van de gedichten koesteren maar gerust als ze toch niet kunnen pleiten. Maar aangezien er een scheidsrechter voor ons debat is gevonden, zal ik niet dulden dat Maternus wordt verdedigd door verscheidene personen in de zaak te betrekken. Ik zal hem echter voor zijn eigen rechtbank in beschuldiging stellen voor het feit dat hij, alhoewel hij in de wieg gelegd is voor de welsprekendheid die bij een man past, toch ( die ) studie ( van de welsprekendheid) laat varen. Dankzij die welsprekendheid kan men tegelijkertijd vriendschappen opbouwen en behouden, relaties verwerven en provincies aan zich hechten. In onze staat kan men geen andere studie bedenken die meer voordelen biedt ( = die rijker is waar het gaat om het nut) of die meer genot verschaft ( = die lieflijker is waar het gaat om het genot) of die de stad meer luister geeft ( = die mooier is waar het gaat om de faam van de stad) of die het hele rijk en alle volkeren op een schitterendere manier bekend maakt. ( = die luisterrijker is waar het gaat om de bekendheid van het hele rijk en alle volkeren.)

Want als al onze plannen en daden moeten gericht zijn op het praktische levensnut, wat is er dan veiliger dan die kunst te beoefenen waarmee je, als je ermee gewapend bent, altijd je vrienden kan beschermen, vreemden kan helpen en mensen die aangeklaagd zijn kan redden. Je kan daarmee zelfs je vijanden die jaloers zijn grote angst inboezemen. Zelf ben je zo zonder zorgen en beschik je a.h.w. over een zekere feitelijke en wettige macht die nooit zal ophouden. Haar kracht en praktisch nut kan je, als de gebeurtenissen gunstig verlopen, afleiden uit de toevlucht die anderen tot je nemen en de bescherming die je anderen kan bieden. Maar als een proces boven je eigen hoofd heeft gekletterd, dan bieden een harnas en een zwaard in een slaglinie geen betere bescherming dan de welsprekendheid aan de aangeklaagde die in gevaar verkeert. Die welsprekendheid is zowel een verdedigings- als een aanvalswapen waarmee je je zowel kan verdedigen als aanvallen, hetzij in een proces/ in de rechtbank, hetzij in de senaat, hetzij bij de keizer.

Wat anders dan zijn welsprekendheid heeft onlangs Eprius Marcellus ingezet tegen de senatoren die hem vijandig gezind waren? Hiermee gewapend heeft hij op een driegende toon het wijsgering betoog van Helvidius gepareerd. Hij was nochtans welbespraakt maar had onvoldoende geoefend en was daardoor onervaren in een strijd van die aard. Ik praat verder niet meer over het praktische nut. Ik meen dat mijn goeie vriend Maternus tegen dat deel van mijn uiteenzetting zeer weinig kan inbrengen.